Rzeczywistość nie jest tak prosta, jak chciałby tego abp Marek Jędraszewski, metropolita krakowski. Ani współczesny świat nie jest tak zepsuty, ani Kościół hierarchiczny taki doskonały.
W połowie lat sześćdziesiątych w jednej z parafii archidiecezji krakowskiej odbywała się wizytacja biskupia. Kiedy przeprowadzający ją kardynał Karol Wojtyła uroczyście przechodził przez środek kościoła, spośród tłumu przedostała się do niego kilkuletnia dziewczynka i próbowała coś mu powiedzieć. – Co mówisz? Nic nie słyszę – rzekł hierarcha. – To się schyl – bezceremonialnie odpowiedziało dziecko, a biskup chętnie wykonał to polecenie. Chciałbym, by tę anegdotę usłyszał obecny metropolita krakowski abp Marek Jędraszewski. Może gdyby symbolicznie powtórzył gest swojego poprzednika, usłyszałby o realnych problemach wierzących w Polsce.
Wszędzie prześladowania?
Arcybiskup Jędraszewski nie ma ostatnio dobrej passy. By ograniczyć się tylko do ubiegłych tygodni: 14 marca na słynnej już konferencji episkopatu o wykorzystywaniu nieletnich w Kościele wiceprzewodniczący KEP dokonał rzeczy niebywałej – skupił się na oskarżaniu o sprzyjanie pedofilii wszystkich poza Kościołem. Co więcej – znaczną część swojego wywodu poświęcił absurdalnemu przekonywaniu opinii publicznej, że zasada „zero tolerancji” wobec wykorzystywania seksualnego w Kościele (zapoczątkowana jeszcze przez Jana Pawła II) ma charakter… totalitarny. Kiedy kilka dni później precyzował, że dobro dzieci jest ważniejsze niż dobro kościelnej instytucji (znowu powtarzając swoje rozumienie powyższej zasady), właściwie mało kto uwierzył jego słowom. W kolejnych dniach wyznał w dodatku, iż watykański szczyt przewodniczących episkopatów był wyczerpującym czasem między innymi dlatego, że uczestniczący w nim biskupi dyskutowali przez całe trzy dni od 9 do 19:30, „z krótką przerwą na obiad” (sam metropolita krakowski męczył się krócej – jak wiemy, wyjechał ze szczytu dzień przed jego zakończeniem).
Na tym jednak nie koniec. 25 marca abp Jędraszewski grzmiał w krakowskiej bazylice mariackiej, że „dzisiaj atakuje się Kościół po to, aby pozbawić go autorytetu i wykorzystuje się niektóre grzechy ludzi Kościoła po to, aby doprowadzić do tego, by Kościół przestał mówić, by już nie bronił i nie upominał się o ludzkie życie”.
Zwieńczeniem ostatnich występów arcybiskupa były słowa wypowiedziane przez niego w ubiegły poniedziałek podczas Europejskiego Kongresu Samorządów w Krakowie. Mówiąc o współczesnych prześladowaniach chrześcijan, powiedział: – Wystarczy spojrzeć na to, co wiemy o sytuacji kardynała Pella z Australii. Straszne rzeczy, które mają tam miejsce. W imię pewnych reguł prawnych łamie się podstawowe prawa człowieka.
Zasłonięcie symbolu
Wypowiedzi krakowskiego biskupa to jedno. Są jeszcze działania. Wystarczy przypomnieć, że 2 kwietnia obchody 14. rocznicy śmierci Jana Pawła II nie odbyły się jak co roku na placu przed Pałacem Biskupim przy ulicy Franciszkańskiej 3. Zostały pospiesznie zorganizowane na dziedzińcu kurii, przed którym ustawiono mężczyzn ze świeckiego zgromadzenia Rycerzy Jana Pawła II, „weryfikujących” przybyłych. Na uroczystości nie zostali wpuszczeni dziennikarze TVN-u, „Gazety Wyborczej” i LoveKrakow.pl. Sam arcybiskup dotarł tam w asyście obstawy. Wcześniej zaś, w październiku ubiegłego roku – na polecenie metropolity – słynne „papieskie okno” zniknęło za mozaiką przedstawiającą wizerunek papieża Polaka.
Są takie kwestie – jak prawa człowieka czy demokracja – w których Kościół na przestrzeni wieków zostawał w tyle względem świata i musiał się od niego uczyć. Abp Jędraszewski zdaje się o tym zapominać
Takie działania mają przykry wymiar symboliczny. Abp Jędraszewski zdaje się nie rozumieć, że okno, które kazał zasłonić, dla większości Polaków ma wartość nie tylko sentymentalną. To symbol otwartości i bezpośredniości papieża Wojtyły, który chętnie – nawet będąc zmęczonym – podczas wizyt w Krakowie pojawiał się w nim, by spontanicznie przemówić do zebranych, głównie ludzi młodych. „Papieskie okno” to także symbol międzyludzkiej bliskości, jaką okazali mieszkańcy stolicy małopolski w kwietniu 2005 roku. Wówczas, podczas czuwania pod kurią, był wśród nich zwyczajnie obecny kard. Franciszek Macharski, ubrany w zwykłą sutannę, bez insygniów biskupiej władzy. Rozmawiał z ludźmi, pocieszał ich. Po 14 latach jego następca bezceremonialnie, w rocznicę tego dnia, odgrodził się od wiernych. Kuria krakowska, jak wspomniałem, z miejsca otwartego, łączącego Polaków o różnych światopoglądach, zaczęła przypominać twierdzę.
Zepsuty świat?
Wróćmy jeszcze do słów, które dobrze oddają stosunek obecnego metropolity Krakowa do rzeczywistości i problemów Kościoła. Przywołane przed chwilą wypowiedzi stały się przedmiotem komentarzy mediów i – nie bójmy się tego słowa – przyczyną rozgoryczenia niemałej części katolików w Polsce. Wynika z nich bowiem jasno, że abp Jędraszewski, bądź co bądź drugi rangą biskup w Polsce, bagatelizuje wykorzystywanie seksualne w Kościele, drążenie tematu przez media postrzega jako „atak na Kościół”, zdaje się jednocześnie nie widzieć faktu, że zbrodnie te miały w kościelnych strukturach – w przeciwieństwie do moralnie zdegradowanego świata – charakter systemowy, że jego hierarchowie często za wszelką cenę wyciszali przestępstwa. Można mieć uzasadnione wątpliwości co do wyroku wydanego na kard. Pella, ale uznawanie wyroku sądowego w praworządnym państwie za dowód na prześladowanie chrześcijan to gruba przesada.
Abp Jędraszewski nie zatrzymuje się na przerzucaniu winy za kościelne grzechy na innych. Jeśli wczytamy się w jego wypowiedzi, szybko okaże się, że obecny metropolita krakowski od lat znajduje się na wojnie. Własnej wojnie z projektowanym przez siebie antychrześcijańskim światem. A na wojnie, jak wiadomo, nie ma czasu na subtelności. Metropolita Krakowa słusznie zauważa, że współczesny dramat wartości zaczął się w XVIII wieku, kiedy społeczeństwo zachodnie zaczęło odchodzić od Kościoła i skierowało się pierwsze w stronę deizmu, a później – ateizmu. Tyle że rzeczywistość nie jest tak prosta, jak chciałby tego krakowski arcybiskup. Ani współczesny świat nie jest tak zepsuty, ani Kościół hierarchiczny taki doskonały (po fali ujawnień zbrodni seksualnych nie ma moralnego prawa pouczać kogokolwiek).
Kościół nie może egzystować w wiecznej opozycji do świata, w oblężonej twierdzy. Katolicyzm, który buduje lęk wobec otoczenia zamiast z niego wyzwalać, odchodzi od istoty chrześcijaństwa
Abp Jędraszewski, będąc przecież wytrawnym intelektualistą, nie chce dostrzec, że piętnowani przez niego przy różnych okazjach „filozofowie podejrzliwości” na czele z Nietzschem czy Freudem mogą – jak od lat interpretuje ich teksty wybitny współczesny teolog Tomáš Halík – stać się pomocą dla chrześcijan w przezwyciężaniu ich samozadowolenia i zgubnego rozleniwienia w wierze. Arcybiskup ma rację, gdy mówi, że wiara w Boga może być fundamentem ładu moralnego, etycznego i prawnego. Nie jest jednak tak – jak projektuje ten pogląd na społeczeństwa Zachodu hierarcha – że gdy Boga nie ma, wszystko człowiekowi wolno. Nawet wtedy nie przestaje być on „stróżem brata swego” – jak pisał Czesław Miłosz. Prawa człowieka nie są nierozłączne z religią. Już wielki teolog czasu II wojny światowej Dietrich Bonhoeffer przyznawał, że funkcjonowanie chrześcijanina (czy szerzej – każdego człowieka) w świecie bez Boga nie zwalnia go z obowiązku brania odpowiedzialności za siebie i świat.
Bez potępienia
A sam Kościół? Nie musi egzystować w wiecznej opozycji do świata, w oblężonej twierdzy, wręcz nie może tego robić. Katolicyzm, który buduje lęk wobec otoczenia zamiast z niego wyzwalać, odchodzi od istoty chrześcijaństwa. Choć abp Jędraszewski o tym zapomina i w swoich wystąpieniach ustawicznie nawiązuje do biblijnej metafory św. Jana o świecie jako siedlisku pożądliwości (por. 1 J 2, 16-17), warto mieć świadomość, że – zarówno w Biblii, jak i w teologii – nie jest to jedyny sposób mówienia o ziemskiej rzeczywistości. Świat został stworzony przez Boga jako dobry, co więcej – następnie został przez Niego zbawiony. Zaangażowanie więc w rzeczywistość taką, jaka ona jest, pozostaje głównym zadaniem chrześcijanin, ze świadomością, że nie żyją oni w świecie pozbawionym zła (tyle że zło wewnątrz Kościoła szkodzi mu bardziej niż zewnętrzni wrogowie). „Radość i nadzieja, smutek i trwoga ludzi współczesnych, zwłaszcza ubogich i wszystkich cierpiących, są też radością i nadzieją, smutkiem i trwogą uczniów Chrystusowych” – brzmi początek „Gaudium et spes”, konstytucji duszpasterskiej o Kościele w świecie współczesnym Soboru Watykańskiego II.
Są zresztą takie kwestie – jak prawa człowieka czy demokracja – w których Kościół na przestrzeni wieków zostawał w tyle względem świata i musiał się od niego uczyć. Dokładnie o tym mówi przywołana przed chwilą soborowa konstytucja, zaznaczając, że „Kościół wiele skorzystał i może skorzystać nawet z opozycji tych, którzy mu się sprzeciwiają lub go prześladują”. Kilkadziesiąt lat później poprzednik abp. Jędraszewskiego w Krakowie, Karol Wojtyła, jako papież powołał się na ten tekst, pisząc w liście apostolskim „Novo millennio ineunte”: „Kościół uznaje, że nie tylko sam daje, ale także wiele otrzymał od historii i ewolucji rodzaju ludzkiego”. Szkoda że Jan Paweł II nie znajduje posłuchu w prezydium naszego episkopatu…
Kościół nie ma bezkrytycznie przyjmować wszystkiego, co pochodzi ze świata (Franciszek używa dziś przymiotnika „światowy” w znaczeniu pejoratywnym). Powinien umieć rozpoznać w nim „znaki czasu”, także po to, by siebie i świat przemieniać. A to może dokonać się poprzez refleksję i dialog, a nie przez potępienie i patrzenie z góry! Liberalny zachodni świat nie musi być od razu przepełniony „lewacką zarazą” czy „dyktaturą gender”, może – także poprzez manifestacyjną niewiarę – szukać transcendencji (choćby dialogi kard. Carlo Martiniego z Umberto Eco i ks. Michała Hellera z Richardem Dawkinsem są tego cichym potwierdzeniem). Smutne, że trzeba o tym przypominać ponad 50 lat po Vaticanum II.
W ostatnich dniach chętnie wracam do lektury wywiadu, jaki w 1995 roku z ks. Józefem Tischnerem przeprowadzili Zbigniew Nosowski i Sławomir Sowiński. Według niego, „dzisiejszy świat ze wszystkimi swoimi łajdactwami służy Opatrzności Bożej. (…) Dzieje się pomiędzy ludźmi bardzo wiele dobra. Codziennie, małe i większe, ale naprawdę dzieje się mnóstwo dobra. Trzeba spojrzeć na to dobro, jak na trop do religii. I trzeba się wyzbyć przekonania, że poza Kościołem nie może się dziać nic dobrego. (…) Mentalność przeciwna jest mentalnością sekciarską”. „Jeżeli Kościół będzie głosił złą nowinę zamiast Dobrej Nowiny, to kto go będzie słuchał? Złych nowin jest bardzo dużo…” – dodawał.
Czytając te słowa i zestawiając je z wypowiedziami abp. Jędraszewskiego, wiem, że mądrości i pogody ducha „filozofa sarmatów” bardzo nam dziś brakuje. Nie tylko w Krakowie.
Panie Damianie, odwagi !!!! Niech Pan nie słodzi inteligencji bp. Jędraszewskiego. Nie ma czemu. Jak byśmy komentowali jego zachowanie gdyby nie był biskupem Krakowa ? Widział Pan gest papieża Franciszka ?
WIdział Pan jak Jędraszewski pokazując nie brak szacunku a wprost pogardę i wobec papieża i ofiar pedofilii jak wyjeżdżał z Watykanu ? To z jakiego powodu zakłada Pan maskę poprawności politycznej ?
Jakby Apostołowie brali przykład z Jędraszewskiego siedzieliby do dziś zamknięci w wieczerniku. To zwykły rycerz dobrej zmiany, Musi być rycerzem dobrej zmiany bo walczy by nie stracić stanowiska biskupa. Wszak chronił bp. Petza. Proszę poczytać co to polityka i proszę popatrzeć jak politykę rozumie Jędraszewski.
Cyt, z lat 60-tych “Prawdziwa polityka bliska jest prawdziwej miłości, o ile miłość polega na umiejętności przyjęcia punktu widzenia drugiego człowieka, jak nauczał Leibniz. To jest właśnie cała sztuka ekumeniczna
umieć zobaczyć siebie nie w sobie, ale w źrenicy oka drugiego człowieka. Polityka jest sztuką, która
wymaga wyrzeczenia się siebie, i dlatego rzadko można spotkać prawdziwych polityków.
Zły duch chce, żeby do polityki garnęli się ludzie zręczni, żeby stała się ona drogą do kariery ambitnych.” – Jean Guitton „Dialogi z Pawłem VI”
Panie Jerzy, abp Jędraszewski też nie jest z mojej bajki, ale pisanie takich personalnych komentarzy wymaga podpisania się nazwiskiem.
Brawo za szczerą refleksję. Daje to nadzieję że w Kościele są mądrzejsze przemyślenia od tych wygłaszanych przez arcybiskupa.
Bardzo dobry tekst. Ostatnio coraz częściej przyglądam się postaci abp. Jędraszewskiego. Niektórzy polscy prawicowcy, i to w miarę inteligentni, są w niego wpatrzeni. Zwłaszcza przemawia do mnie to zdanie z tekstu: “Choć abp Jędraszewski o tym zapomina i w swoich wystąpieniach ustawicznie nawiązuje do biblijnej metafory św. Jana o świecie jako siedlisku pożądliwości (por. 1 J 2, 16-17), warto mieć świadomość, że – zarówno w Biblii, jak i w teologii – nie jest to jedyny sposób mówienia o ziemskiej rzeczywistości. Świat został stworzony przez Boga jako dobry, co więcej – następnie został przez Niego zbawiony”. Z drugiej strony, polemicznie odniosłabym się do jednego fragmentu: “po fali ujawnień zbrodni seksualnych [Kościół] nie ma moralnego prawa pouczać kogokolwiek”. Jak by nie było, organizacja religijna powstaje właśnie po to, aby dawać ludziom pewne wskazania moralne, czy też aby ludzie dawali sobie te wskazania sobie i między sobą. Myślę też, że prawo do pouczania drugiego ma każdy człowiek, o ile ma dobre, niezłośliwe intencje – moim zdaniem nawet ktoś, kto ma na koncie ciężkie przewinienia, może kogoś o czymś słusznie pouczyć. Na przykład ktoś może nam zwrócić uwagę, żebyśmy nie marnowali jedzenia, i gdyby ta osoba miała na sumieniu nawet zabójstwo, nie zmieniałoby to słuszności (bądź niesłuszności) tego, że tak osoba tak do nas powiedziała.
Trudno nie zgodzić się z tym, co napisał P.Jerzy. Nie wiem jakie jest biskupie zawołanie bp. Jędraszewskiego, z pewnością bardzo pobożne i nie zamierzam z niego kpić. Wiem natomiast, że zawołanie “intelektualisty” bp. Jędraszewskiego brzmi ” a co mi zrobicie”, nie jego jednego zresztą. To jest człowiek w swoich poglądach narodowo – religijno – spiskowych, niereformowalny. Nieszczęściem Kościoła w Polsce, czyli nas wszystkich wierzących, jest to, że w niewątpliwie trudnym momencie historii tegoż Kościoła, ważną stolicę biskupią zajmuje tak żałośnie mały i pogubiony człowiek. Nie życzę mu, tak jak uczynił to jego podwładny w stosunku do Franciszka, aby rychło odszedł do domu Ojca. Myślę, że niezłym pomysłem jest ignorowanie biskupa, to może uderzyć w jego wybujałe ego, ale jest też obawa, że do swojego mniemania obrońcy Kościoła dołoży tytuł męczennika tegoż Kościoła i zacznie się domagać kanonizacji. Tak czy owak problem. Zgadzając się również z P. A. Czepiel co do zasadności zwracania uwagi innym, nawet wtedy gdy ma się na swoim koncie ciężkie przewinienia, jest jednak potrzebny jeden ważki warunek – pokora. Św. Paweł poucza, ale jednocześnie wielokrotnie mówi z pokorą o tym, kim był zanim na jego drodze nie stanął Jezus. O tej pokorze kompletnie zapominają politycy i… duchowni, a z nimi cały Kościół, nasz Kościół w szczególności.
No cóż, to że nie wpuścił wyborczej, TVN to się nie dziwię – i tak wszystko przekręcą. Co do reszty nie mam zdania bo nie słyszałem. Natomiast gdy był abp-em w Łodzi, bardzo sobie chwaliłem Jego otwartość na innych. Czyżby coś się zmieniło w Krakowie?
Nie wnikając w merytoryczny kontekst felietonu, bardzo nie podoba mi się ton w jakim autor pisze – jakby zjadł wszystkie rozumy a to człowiek zaledwie 27 letni … Z całym szacunkiem, w tym wieku nie wypada pouczać … – można sugerować
A to jest jakiś wiek, w którym można się wypowiadać na temat biskupa?
A ja jestem szczęśliwa, źe zamiast Jędraszewskiego mamy prawdziwego pasterza arcybiskupa Rysia.